Τσούτσουρας, ή το φαράγγι της Ειλείθυιας.
Η αρχική διάσχιση και ασφάλιση του Τσούτσουρα, έγινε στις 15 Μαρτίου 2004 από τον γράφων και τους μαθητές του πρώτου εκπαιδευτικού προγράμματος καταβάσεων φαραγγιών που πραγματοποιήθηκε στην Κρήτη. Από τότε αρκετές ομάδες κινούνται στο φαράγγι, ενώ είναι ιδανικό για σχολές και εκμάθηση τεχνικών.
Αρθρογραφία, φωτογραφίες: Γιώργος Ανδρέου. Περιοδικό ”Κορφές” No 203 Μάιος 2010
Ο Τσούτσουρας είναι παραθαλάσσιο χωριό της επαρχίας Μονοφατσίου που ανήκει στο κοινοτικό διαμέρισμα Καστελλιανών του Δήμου Αρκαλοχωρίου. Απέχει 68 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο και κατοικείται από 100 περίπου μόνιμους κατοίκους κατά τους χειμερινούς μήνες ενώ κατά τους καλοκαιρινούς πολλαπλασιάζονται κατά πολύ λόγω της παραθαλάσσιας θέσης του.
Ο Τσούτσουρας είναι το επίνειο του Δήμου Αρκαλοχωρίου στη νότια παραλία του Νομού Ηρακλείου, το Λιβυκό πέλαγος. Γραφικό και πανέμορφο ψαροχώρι σήμερα με σημαντική τουριστική υποδομή και υπέροχη θάλασσα. Τόπος ιδανικός για καλοκαιρινές διακοπές και με κάθε προοπτική για τη λειτουργία του ως τουριστικού θέρετρου για όλη τη διάρκεια του χρόνου. Η θάλασσα έχει ιδιαίτερη πυκνότητα σε αλάτι και σε ιώδιο, στοιχεία συνδυαζόμενα με την καθαρότητά της συνθέτουν ισχυρή πρόκληση για θερινές διακοπές. Δεν έχει όμως μόνο το παραθαλάσσιο χωριό ομορφιές. Ολόκληρη η γύρω περιοχή διαθέτει μαγευτική φύση και δίνει την ευκαιρία για μικρές ή μεγάλες εκδρομές είτε στην καρδιά των βουνών (Αστερούσια) είτε μέσα από τα ποτάμια και τους χείμαρρους, είτε στις κορυφές μέσα από μονοπάτια, είτε στα φαράγγια που υπάρχουν εκεί γύρω και αγκαλιάζουν το χωριό. Στο έδαφος της γραφικής παραλίας και στην ευρύτερη περιοχή του οικισμού βρίσκονταν άλλοτε χτισμένη η αρχαία και ισχυρή πολιτεία «Ίνατος». Στην Ινατο, βρισκόταν και ο τόπος λατρείας της θεάς των τοκετών «Ειλείθυιας». Στο ιερό λατρευτικό σπήλαιο της θεότητας αποκαλύφθηκε πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων, πλακιδίων, ειδωλίων (Νιοβιδών), αναθηματικών αντικειμένων κ.α. μερικά εκ των οποίων φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Η περιοχή σήμερα ζει με την έντονη παρουσία των μύθων και των λαϊκών διηγήσεων. Το σπήλαιο αυτό σύμφωνα με πληροφορίες των κατοίκων, βρίσκεται ακριβώς στην έξοδο του φαραγγιού που θα περιγράψω παρακάτω.
Το αρχαίο όνομα της πολιτείας είναι άγνωστης προέλευσης και ετυμολογίας, όπως και αρκετά προελληνικά ονόματα που σώζονται ακόμη και σήμερα στην Ελλάδα. Ο Στέφανος Βυζάντιος μας πληροφορεί ότι στην πολιτεία αυτή (την Είνατο) υπήρχε το ονομαστό σπήλαιο της Εινατίας Ειλείθυιας.
Για πρώτη φορά αναφέρεται με το σημερινό του όνομα το χωριό με 8 κατοίκους στην ελληνική απογραφή του 1940. Μέχρι τότε ο όρμος του Τσουτσούρα που τα χωράφια του ανήκαν σε ιδιοκτήτες κυρίως από τον Άγιο Βασίλειο της Βιάννου κατοικούνταν μόνο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες όπου έρχονταν οι αγρότες να θερίσουν τα δημητριακά που έσπερναν κάθε Φθινόπωρο. Έτσι κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου η περιοχή ήταν έρημη και μόνο κάποιοι ψαράδες που έριχναν τα δίχτυα τους στα ανοιχτά έβγαιναν στο γιαλό πότε – πότε, καθώς διηγούνται οι γεροντότεροι του οικισμού.
Το όνομα Τσούτσουρας πιθανόν να μην συνδέεται με αυτήν την πληροφορία. Σύμφωνα με πληροφορίες της τοπικής κοινωνίας το όνομα του χωριού είναι ηχοποίητο. Προήλθε από τη λέξη «σούσουρο» ή «Σούσουρος». Στην πρώτη περίπτωση οι κάτοικοι εξηγούν ότι ο χείμαρρος στα δυτικά σύνορα του χωριού κατά το χειμώνα δημιουργεί έναν φοβερό «σούσουρο», δηλαδή θόρυβο από τα νερά που κατεβαίνουν ορμητικά από τα βουνά στη θάλασσα. Στην άλλη περίπτωση η ονομασία του χωριού προέρχεται από την ονομασία του ποταμού που ονομαζόταν «Σούσουρος που στα «ξένα» – όπως λένε οι κάτοικοι – γράφεται «Susuros» και διαβάζεται Ζούζουρος από το οποίο εύκολα οδηγούμαστε στο Τσούτσουρος. Από τις λέξεις, λοιπόν, αυτές είτε έτσι, είτε αλλιώς προήλθε η σημερινή ονομασία του κατά την άποψη των κατοίκων του χωριού.
Περιμετρικά του χωριού θα δείτε αρκετά φαράγγια, μικρά και μεγάλα. Αυτό το οποίο θα περιγράψω που είναι και το κυριότερο, είναι το φαράγγι πριν το χωριό όπου στην έξοδό του βρίσκεται και το ιστορικό σπήλαιο. Η περιοχή έχει αρκετά ρήγματα, με τον ασβεστόλιθο να κυριαρχεί. Πάνω από το παραθαλάσσιο χωριό βρίσκεται το μικρό σε υψόμετρο βουνό (629μ.) εν ονόματι ΄΄Χούσακας΄΄. Στον Χούσακα υπάρχουν μεγάλες σε έκταση ορεινές κοιλάδες όπου είναι και οι τροφοδότες νερού των φαραγγιών του, που κοιτάζουν προς το Λυβικό πελάγος.
Η προσέγγιση του φαραγγιού γίνεται από τον δρόμο προς Κάτω Καστελλιανά. Μετά από περίπου 5 χλμ. Δεξιά σας όπως ανεβαίνετε υπάρχει χωματόδρομος μήκους περίπου 1,5χλμ που οδηγεί στη περιοχή Σερβογιάννη έναν μεγάλο απέραντο βοσκότοπο με χαρακτηριστικό στοιχείο τον συνήθης πολύ δυνατό αέρα. Από εκεί θα κινηθείτε με τα πόδια, νότια προς τη θάλασσα πάνω σε έναν χωματόδρομο και θα κατηφορίσετε αριστερά προς την κοίτη του φαραγγιού όταν περάσετε την περίφραξη. Μετά από περίπου 20-30 λεπτά θα συναντήσετε το πρώτο ραπέλ.
Εκεί θα ανακαλύψετε πόσο έντονα μπορούν να γίνουν τα βιώματα σας κοντά στη φύση. Πρόκειται για ένα μικρό αλλά πολύ όμορφο φαράγγι που, από την αρχή, διαπιστώνετε ότι μέσα σας γίνεστε με την Μάνα γη ένα μέρος της!
Νιώθετε αμέσως την μικρή ροή του φαραγγιού να αντηχεί ευεργετικά στα αυτιά αλλά και την ψυχή σας, ακούτε συνεχώς σε όλη την διάρκεια της κατάβασής σας, ήχους διαφόρων πουλιών και περισσότερο αρπακτικών που προβαίνουν σε προκλητικές πτήσεις δεξιοτεχνίας και χαίρεστε την ασύλληπτη ομορφιά των άγριων λουλουδιών και δέντρων! Μην ξεχνάτε πως περίπου το 70% των αρπακτικών πτηνών της χώρας μας κατοικεί στη Κρήτη.
Η διαδρομή μπορεί να μην είναι πολύωρη αλλά σας αποζημιώνει πλήρως καθώς διαθέτει πολλές εναλλαγές με καταπληκτική θέα σε όλο το εύρος του φαραγγιού και ευχάριστες εκπλήξει καθώς στο τέλος του έχει μια εξαιρετικά όμορφη και μεγάλη κατάβαση 32μέτρων με τα τοιχώματα να στενεύουν και να αποκτούν περισσότερο χρώμα!
Βγαίνοντας από το φαράγγι, αριστερά σας βρίσκεται και το αρχαίο σπήλαιο. Ο Τσούτσουρας έχει υψομετρική διαφορά 280μ. ενώ ξεκινάει από τα 310μ και καταλήγει στα 30μ. Έχει 13 καταβάσεις με τη μεγαλύτερη στα 32μ.
με μήκος περίπου 1,5 χλμ και ο χρόνος που απαιτείται για μία ομάδα τεσσάρων ατόμων μέσου επιπέδου είναι περίπου 2 ώρες. Ιδανική περίοδος είναι από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Μάρτιο. Αυτή την περίοδο το φαράγγι θα κατεβάζει και λίγο νερό. Όλους τους άλλους μήνες, απλά ξεκινήστε πολύ πρωί και πάρτε μαζί σας άφθονο νερό. Στην κατάβαση με νερό φορέστε νεοπρέν 3mm. Για αυτή τη διαδρομή είναι αρκετό.
Αυτό το φαράγγι το ασφάλισα τον Μάρτιο του 2004 με τους μαθητές της 1ης προγραμματισμένης σχολής canyoning της Κρήτης. Από τότε κινούνται αρκετές ομάδες και είναι ιδανικό για σχολές και εκμάθηση τεχνικών.
Γιώργος Ανδρέου.
Εκπαιδευτής – οδηγός καταβάσεων φαραγγιών
