Φαράγγι Χα. Το θαύμα της Κρήτης!
Στις 21 Φεβρουαρίου 2002, κάναμε την πρώτη οργανωμένη αποστολή εξερεύνησης φαραγγιών στην Κρήτη. Μελετώντας και παίρνοντας αρκετές πληροφορίες για την διαδρομή, σαν επικεφαλής, οργάνωσα την κατάβαση ξεκινώντας την αρχή του αρματώματος του Χα. Έτσι για πρώτη φορά, διέσχισα το φαράγγι παρέα με τον Γ. Αδαμάσογλου και τον Σπ. Λάκκα, τοποθετώντας αγκυρώσεις και καταγράφοντας αναλυτικά όλη την διαδρομή. Το Χα τότε είχε αρκετό νερό και η πρώτη μας επαφή, ήταν γεμάτη δέος και εντυπωσιασμό!
Αρθρογραφία, φωτογραφίες: Γιώργος Ανδρέου. Περιοδικό ”Κορφές” No 223-Απρίλιος 2014
Το Χα είναι ένα γνωστό φαράγγι σε όλο τον κόσμο το οποίο βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της Κρήτης. Ανήκει στο Δήμο Ιεράπετρας του νομού Λασιθίου και διακρίνεται έντονα από τον οδικό άξονα ανάμεσα από την Ιεράπετρα και τον Άγιο Νικόλαο.
Βρίσκεται στη δυτική πλαγιά του βουνού Θρυπτή κοντά στο χωριό Μοναστηράκι, ενώ το κάτασπρο εκκλησάκι του Αγίου Πνεύματος που είναι χτισμένο λίγο ποιο κάτω από το φαράγγι, είναι και ο τερματισμός της διαδρομής. Για την είσοδο του Χα, υπάρχουν οι εξής επιλογές. Η επιλογή να πάμε με αυτοκίνητα είναι περίπου 15χλμ και περνάμε από το Κάτω χωριό ακολουθώντας τον δρόμο προς Θρυπτή. Φθάνοντας πάνω από το φαράγγι, στα ισώματα του βουνού όπως λέμε, αριστερά μας θα δούμε παράλληλο χωματόδρομο με κατεύθυνση το εκκλησάκι της Αγίας Άννας. Η είσοδός του βρίσκεται κάτω από το εκκλησάκι της Αγίας Άννας πλάι στον δρόμο για την Θρυπτή, και την προσεγγίζουμε κατεβαίνοντας με προσοχή μια πευκόφυτη πλαγιά. Η άλλη επιλογή είναι να ανεβούμε από το μονοπάτι Ε4. Από το εκκλησάκι του Αγίου Πνεύματος παίρνουμε μονοπάτι προς το διπλανό χωρίο, το Μοναστηράκι και στην συνέχεια ακολουθούμε την σήμανση Ε4. Είναι μια πανέμορφη πεζοπορική διαδρομή 4,5χλμ. και διάρκειας μιάμισης ώρας, με απίστευτη θέα. Η διαδρομή του φαραγγιού ξεκινάει από το υψόμετρο των 520μ. και καταλήγει σε υψόμετρο 220μ.με υψομετρική διαφορά 300μέτρων και μήκους φαραγγιού 1χλμ. Έχει 26 ραπέλ (καταβάσεις με σχοινιά), εκ των οποίων τα 5 από αυτά χρειάζονται ανάπτυγμα τεχνικών με τραβέρσες και παρακάμψεις, λόγω της πολύπλοκης διαμόρφωσης κάποιων καταρρακτών, όπου κάνουν και το φαράγγι μοναδικό! Το ύψος του μεγαλύτερου καταρράκτη είναι 32 μέτρα. Χαρακτηριστικό του φαραγγιού είναι τα πολύ στενά του τοιχώματα, όπου το πλάτος τους, ειδικά σε ορισμένα σημεία προς το τέλος του φαραγγιού, φτάνει μετά βίας το ένα μέτρο. Σε ένα κομβικό σημείο με πανύψηλα κάθετα τοιχώματα, περίπου στο κέντρο του φαραγγιού, πέφτει από ύψος 215 μέτρων ο καταρράκτης του Μάστορα.
Αν και υπάρχουν πολλές διαφορετικές εκδοχές για την προέλευση του ονόματος του φαραγγιού, αυτή που υπερισχύει είναι ότι προέρχεται ετυμολογικά από το ρήμα “χάσκω” που σημαίνει δημιουργώ χάσμα, άνοιγμα.
Είναι αναμφισβήτητα ένα από τα 5 ομορφότερα φαράγγια της Ελλάδας, αλλά κι ένα από τα 10 ομορφότερα σε όλη την Ευρώπη, σύμφωνα με την αξιολόγηση του γαλλικού descente-canyon, αλλά και αναφορές από πολλούς εξειδικευμένους στο σπορ.
Οι πρώτοι που επιχείρησαν να το κατακτήσουν, το έκαναν αναρριχητικά. Δηλαδή το ανέβηκαν από κάτω προς τα πάνω. Ήταν τρεις τολμηροί Θεσσαλονικείς ορειβάτες, ο Σταύρος Λαζαρίδης, ο Βλάσης Χατζηπαναγιώτου και ο Χρόνης Αματζίδης. Για να το αναρριχηθούν χρειάστηκαν μία πολύ δύσκολη εβδομάδα και με πολλές περιπέτειες. Η αποστολή αυτή έγινε από τις 17 ως τις 23 Ιουνίου το 1987.
Στις 21 Φεβρουαρίου 2002, κάναμε μέσω του ΕΣΕΦ την πρώτη οργανωμένη αποστολή εξερεύνησης φαραγγιών στην Κρήτη. Μελετώντας και παίρνοντας αρκετές πληροφορίες για την διαδρομή, σαν επικεφαλής, οργάνωσα την κατάβαση ξεκινώντας την αρχή του αρματώματος του Χα. Έτσι για πρώτη φορά, διέσχισα το φαράγγι παρέα με τον Γ. Αδαμάσογλου και τον Σπ. Λάκκα, τοποθετώντας αγκυρώσεις και καταγράφοντας αναλυτικά όλη την διαδρομή. Το Χα τότε είχε αρκετό νερό και η πρώτη μας επαφή, ήταν γεμάτη δέος και εντυπωσιασμό! Στην εξερεύνησή μας, εντοπίσαμε μόλις 2 παλιά σκουριασμένα σπηλαιολογικά ρελέ κοντά σε καταρράκτες και μερικά παλιά κορδονέτα σε διάφορα σημεία μέσα σε βράχους, αλλά γενικά όλη η υπόλοιπη διαδρομή δεν είχε εμφανείς αγκυρώσεις. Επίσης βρήκαμε και μερικά ακέφαλα (κομμένα από την πίεση του νερού) σπηλαιολογικά spits και 2 σχισμόκαρφα. Από τα ευρήματα αλλά και από πληροφορίες, το φαράγγι το κατέβηκαν περιστασιακά κάποια καλοκαίρια, Γερμανοί ορειβάτες-αναρριχητές αλλά και Γάλλοι σπηλαιολόγοι. Επίσης φίλος και παλιός σπηλαιολόγος από την Γαλλία, μου ανέφερε ότι υπάρχει το 1990 στο περιοδικό Spelunca, αναφορά και εργασία με φωτογραφικό υλικό για το φαράγγι του Χα, από κάποια σπηλαιολογική παρέα που το κατέβηκε, ενώ έκανε διακοπές στην Κρήτη. Έτσι τον Φεβρουάριο του 2002, ξεκινήσαμε το πρώτο αρμάτωμα του Χα για συνθήκες νερού και φαραγγίστικα. Συνεχίσαμε τον Μάρτιο του 2003 στα πλαίσια μιας μικρής συνάντησης με canyoninstes από την Ευρώπη και ολοκληρώσαμε στις 17 Μαρτίου του 2004 συμμετέχοντας και οι απόφοιτοι από την πρώτη σχολή canyoning που διοργάνωσα υπό την αιγίδα του ΕΣΕΦ στην Κρήτη.
Από το πρώτο αρμάτωμα του Χα στις 21/2/2002
Παραδίδοντας πλέον ένα φαράγγι πολύ καλά εξοπλισμένο με αλυσίδες Raumer, έτοιμο να υποδεχθεί canyonistes απ’ όλο τον κόσμο. Οφείλω να αναφέρω κι ένα άσχημο περιστατικό που όμοιό του δεν συνέβη πουθενά αλλού στον κόσμο. Τον Μάρτιο του 2009 κάποιοι canyonistes από το νησί, που πιθανώς να ήθελαν να βλάψουν κάποιους συναθλητές συμπατριώτες τους από την ορειβατική οικογένεια του canyoning, ξήλωσαν σχεδόν όλες τις αγκυρώσεις, κι άφησαν ελάχιστες για να κατέβουν οι ίδιοι. Χρησιμοποίησαν μεγάλα σχοινιά, παρακάμπτοντας έτσι 2-3 καταρράκτες μαζί. Επίσης τοποθέτησαν σε κρυφά κι εκτεθειμένα σημεία που δεν είναι ορατά, μονές αγκυρώσεις για να κατέβουν και να διαφύγουν με τις κλεμμένες αγκυρώσεις. Οι αγκυρώσεις στο φαράγγι αποκαταστάθηκαν σχεδόν άμεσα, αλλά μια ομάδα Ιταλών είχε την ατυχία να εγκλωβιστεί και να κάνει διαφυγή με αναρρίχηση. Το γεγονός αυτό έγινε γνωστό σε όλη την Ελλάδα και την Ευρώπη, συγκλονίζοντας το κοινό του canyoning. Σήμερα οι αγκυρώσεις είναι αρκετά καλές και το φαράγγι του Χα περνιέται με απόλυτη ασφάλεια. Το Χα είναι σημαντικό καταφύγιο πτηνών, για πολλά μεταναστευτικά πουλιά, αλλά και για μόνιμα, όπως τα αρπακτικά και τα αγριοπερίστερα. Ο κρητικός λαγός, η κρητική νυφίτσα, ο ακανθωτός ποντικός και ο κρητικός ασβός, κατοικούν σε όλη την Θρυπτή. Στο φαράγγι υπάρχει με έντονη παρουσία η τραχεία πεύκη καθώς και πλήθος άλλων ειδών δέντρων και θάμνων, αρωματικών φυτών και λουλουδιών. Πολλά σπάνια και απειλούμενα φυτικά είδη έχουν βρει ιδανικό καταφύγιο μέσα στη Χαράδρα.
Το φαράγγι έχει σχηματισθεί τέμνοντας ένα μεγάλο ενεργό ρήγμα, σύμφωνα με έγκριτους γεωλόγους, το οποίο όπως λέγεται έχει ανυψώσει το βουνό πάνω από τριακόσια (300) μέτρα. Διασχίζοντας το Χα, παρατηρούμε και την έντονη γεωλογική ιστορία της περιοχής. Από την αρχή μέχρι το τέλος της διαδρομής τα πετρώματα δεν είναι ίδια και η τομή του φαραγγιού πάνω στο ρήγμα, αποκαλύπτει χρήσιμα στοιχεία για την γεωλογική ιστορία της Κρήτης.
Λίγα λόγια για το εσωτερικό του Χα.
Οι τέσσερεις πρώτες καταβάσεις ξεκινάνε ομαλά με την μεγαλύτερη στα 14μέτρα. Αμέσως μετά είναι η μεγαλύτερη κατάβαση του Χα ύψους 33μέτρων που απαιτεί τραβέρσα και παράκαμψη, λόγω της ασυμμετρίας του καταρράκτη. (κατεβαίνοντας σ’ αυτό το σημείο, παρατηρείστε την πρόχειρη συρμάτινη ανεμόσκαλα πιθανώς από παλιούς κυνηγούς περιστεριών). Η διαδρομή συνεχίζει με 7 αλλεπάλληλους καταρράκτες με τα τοιχώματα να υψώνονται όλο και περισσότερο. Φθάνοντας στο σημείο που αντικρίζουμε τον μεγάλο καταρράκτη του Μάστορα που κυριολεκτικά ψεκάζει με νερό όλη εκείνη την περιοχή, βρισκόμαστε στο ομορφότερο σημείο του Χα με τρεις διαδοχικούς τεχνικούς καταρράκτες και δέος!!! Συνεχίζουμε μέχρι το τέλος με 11 όμορφους καταρράκτες και τα πετρώματα να αλλάζουν μορφή! Ο τελευταίος καταρράκτης με λίγη προσοχή, περνιέται και με τσουλήθρα. Από δεξιά υπάρχει διαδρομή και μονοπάτι που οδηγεί στο κάτασπρο εκκλησάκι του Αγίου Πνεύματος, όπου είναι κι ο τερματισμός μας. Η διαδρομή μέσα στο φαράγγι είναι 4-5 ώρες. Το Χα είναι ένα φυσικό έργο τέχνης που σπάνια συναντάμε. Η κατάβαση με νερό σίγουρα είναι απίστευτα όμορφη κι εντυπωσιακή, αλλά το Χα και χωρίς νερό είναι μοναδικό, και διαφορετικό! Η καταλληλότερη περίοδος που το φαράγγι μπορεί να έχει νερό και να σας προσφέρει εξαιρετικές εμπειρίες, είναι από Φεβρουάριο μέχρι Απρίλιο. Το Χα είναι μια ξεχωριστή εμπειρία που αξίζει να δοκιμάσετε και να γνωρίσετε!
Γιώργος Ανδρέου.
Εκπαιδευτής –οδηγός καταβάσεων φαραγγιών
